Over warme bakkers en grijze broden
In ons gezin hebben we regelmatig discussie over woorden. Dat is niet heel gek natuurlijk, met twee taal opgeleiden in huis. Maar het heeft ook te maken met onze Brabantse en Limburgse achtergrond. Zo zei mijn man altijd: ‘grijs brood’ in plaats van bruin brood. Ik vond dat heel gek en daarnaast vind ik het ook niet echt smakelijk klinken, grijs brood. Alsof de haren van een ouwe opa erin zijn verwerkt, bah.
Maar als je van die afbakbroodjes koopt, staat er vaak ook in het frans op wat het is. En die fransen, die noemen bruin brood dus ‘pain gris', grijs dus! In Zuid-Limburg hebben ze veel uit het frans overgenomen en dus ook grijs brood. Best chique dus, dat grijs brood.
En dan die bakker. Want natuurlijk is de warme bakker niet zelf warm. Het gaat er om dat het brood nog warm is, dat hij zelf bakt. Die warme bakker is eigenlijk familie van de groene vingers, wist u dat? Want ook die vingers zijn niet groen. Dit heet hypallage, een woord verwijst naar iets anders dan normaal. Dus warme verwijst naar het brood dat de bakker bakt, en het groene naar de planten waar iemand goed mee is.
Tot slot gooi ik er nog wat in over haver. Want als je iemand van haver tot gort kent, heeft dat niks met het graan te maken! De uitdrukking komt namelijk uit de middeleeuwen van: van ‘avere tot avere' (van nakomeling tot nakomeling, generatie op generatie). Omdat niemand die betekenis nog kende, leverde dat misverstanden op. Haver lag dan voor de hand, dus van haver tot haver. En dat maakte weer dat mensen leuk gingen variëren met plantensoorten en zo ontstond ‘van haver tot gort'.
Hebben jullie nu ook ineens zo'n zin in een lekker boterham?
Manon Kummer