Handschoenwoorden
Als je dingen doet met tekst en taal, vindt iedereen dat je taalspelletjes leuk vindt en dat je daaraan mee moet doen. Maar nee, ik zit niet jaarlijks te zwoegen op het Groot Dictee en Wordfeud speel ik ook niet. Maar er kwam laatst wel een aantal taalspelletjes voorbij, waarvan er eentje bleef hangen.
Het ging namelijk om ‘handschoenwoorden'. Want een handschoen is geen echte schoen, al zit het wel om je hand als een schoen om je voet. Ook een tentharing is er zo eentje. Je slaat geen echte vis in de grond (dat werkt ook niet zo goed, probeer het maar eens). Waar komt dat woord dan vandaan? Vroeger werden haringen alleen van hout gemaakt en leken ze qua vorm op een vis. Hierdoor is dus het woord tentharing ontstaan. Wij Nederlanders waren trouwens niet de enigen die aan een vis dachten bij dit voorwerp, want in het Frans wordt een tentharing een sardine genoemd en in het Duits een Hering. Ook een kattenbelletje rinkelt niet. En je kat loopt er ook niet snel mee weg, behalve als je er een propje van maakt natuurlijk. Maar dat briefje komt van het Italiaanse ‘scartabello' (onbelangrijke notitie) en dat stamt waarschijnlijk van het Latijnse ‘scartabellus' (notitieboekje). Bij ons was dit in de 16e eeuw nog een ‘chartabelle' en dat is dus uiteindelijk kattenbelletje geworden.
Ook nachtmerrie is er zo eentje waar je over na gaat denken. Want komt er dan een eng paard spoken in je dromen? Welnee. In de Middeleeuwen geloofden mensen dat enge dromen veroorzaakt werden door een spook, een mare. Een nachtmare was dus een spook dat mensen in hun slaap kwelde. Toen het woord ‘mare' verouderde, begrepen we het woord ‘nachtmare' niet meer en zagen het als een samenstelling van nacht en merrie.
Zo zie je dat de leukste woorden vooral ontstaan doordat wij het eigenlijk niet goed snappen!
Manon Kummer
