'Het is een heel interessant verhaal'
Nieuw informatiebord brengt verdronken dorp Leuven weer in beeld
GROESSEN - Op de dijk, aan de Leuvensedijk in Groessen is op 3 februari jl. een nieuw informatiebord geplaatst dat verwijst naar het 'verdronken dorp' Leuven. Bijzonder aan dit bord is dat het bestaat uit een doorkijk naar het gebied waar tot de 18e eeuw de buurtschap Leuffen oftewel Leuven lag. In het glazen paneel is uitgeëtst hoe het dorp er uit moet hebben gezien: negentien boerderijen langs twee wegen. Met een beetje fantasie kun je er de kippen zien scharrelen, de koeien horen loeien en de was zien wapperen.
Door Alie Engelsman
Wethouder Gemma Tiedink vindt het geweldig dat het nieuwe informatiebord zo goed verbeeldt hoe het leven in Leuven er uit moet hebben gezien. "We gaan ook dit jaar weer aan de slag met de campagne 'Kijk verder in de Liemers', waarin we de Liemers als een waterrijk gebied neer willen zetten. Het verhaal van het verdronken dorp Leuven past daar helemaal in. Het is een heel interessant verhaal, waarbij je je veel kunt voorstellen, zeker in de tijd dat het hoog water is. Maar dan komt de vraag: hoe maak je zo'n verhaal beleefbaar? Het bord wat er stond was informatief, maar met enkel tekst en foto's. Het 3D-effect van de woningen in het landschap geeft het informatiebord een mooie extra visuele dimensie."
Loffna
In het jaar 788 wordt de buurtschap langs de Rijn, ten zuiden van het Liemerse dorp Groessen al vermeld onder de naam Loffna. Na een aantal naamswijzigingen wordt het dorpje in de 12e eeuw Loeffen genoemd, wat naar alle waarschijnlijkheid houten huis of hut betekende. Uiteindelijk krijgt het in de 18e eeuw de naam Leuven. De negentien huizen die er in 1753 nog stonden lagen, zoals uit onderzoek van bureau Tijdlab blijkt, langs twee wegen die naar de Rijn liepen. Omdat Leuven zelf geen kerk had liepen de bewoners naar de kerk in Groessen. Zo ontstond er een kerkenpad, dat nog steeds zichtbaar is in het landschap. De inwoners van Leuven waren landbouwers en veehouders die zelfvoorzienend waren. Iedere boerderij had waarschijnlijk ook wel een eigen moestuin.
Gesloten gemeenschap
De landelijke buurtschap lag erg afgelegen en de wegen moeten niet meer dan karrensporen zijn geweest, want voor verharding ervan was geen geld. Er kwamen dan ook maar weinig 'buitenstaanders' naar Leuven. Dat maakte de buurtschap tot een vrij gesloten gemeenschap.
Met name in de 18e eeuw voerden de Leuvenaren een harde strijd tegen het wassende water. Tot driemaal toe braken de dijken door. In december 1753 werden drie huizen volledig verwoest. In april 1754 werd de dijk hersteld, waarna deze in februari 1757 opnieuw doorbrak en het water opnieuw een van de huizen vernielde. De grootste ramp volgde in februari 1799, toen de dijk over een lengte van tweehonderd meter doorbrak en grote delen van de Liemers onder water zette. Hoewel er geen doden te betreuren zijn geweest vanwege de drie overstromingen in Leuven, getuigen oude prenten van de pijn en de wanhoop van de dorpelingen. Bij elke dijkdoorbraak ontstonden zogenaamde waaien (ook wel kolken of wielen genoemd). Op de plaats van de dijkdoorbraak kwam het water met grote kracht naar beneden, waardoor er een kuil ontstond. Deze vaak diepe kuil met water maakte het onmogelijk om het gat in de dijk te dichten. Er werd dan ook een nieuw stuk dijk om zo'n waai heen gebouwd.
Funderingen
Tijdens de dijkdoorbraak in 1799 ontstond de Jezuïetenwaai, die veel groter was dan de Pottingswaay, ontstaan in 1753 en de Baltense Waay en Interessenten Waaye, gevormd door de doorbraak in 1757. De Jezuïetenwaai was maar liefst 20 meter diep en vormde een grote waterplas, waar een nieuw stuk dijk langs gebouwd werd. Helaas kwamen daardoor 11 van de 15 huizen die Leuven nog telde, buitendijks te liggen. Voor deze Leuvense gezinnen werd het onmogelijk om in hun boerderijen, die in het water stonden, te blijven wonen. Ze besloten hun huizen, gebouwd van steen, hout met klei en riet, zoveel mogelijk af te breken. Het materiaal wat nog bruikbaar namen ze mee om binnendijks nieuwe huizen mee te bouwen. Zo vertrokken alle huishoudens met hun hele hebben en houden uit Leuven en gaven ze hun grond terug aan de rivier. De funderingen liggen echter nog verborgen in het landschap. Het 'verdronken dorp' spreekt in de 21e eeuw nog steeds tot de verbeelding van de streekgenoten.
Natuurgebied
In 1959 werd het gebied afgesloten, zodat het zich kon ontwikkelen tot een natuurgebied. Waar in de 18e eeuw nog een levendige gemeenschap negentien huizen bewoonden, is nu een Natura2000-gebied. Zomaar graven naar de geschiedenis is daarom niet mogelijk. Om onderzoek te doen naar het verdronken dorp moet zorgvuldig omgesprongen met de flora en fauna. Er zijn diverse methodes ingezet om de locatie van het dorp vast te leggen, zoals het Algemeen Hoogtebestand Nederland en luchtfoto's. Ook werden historische gegevens gebruikt om de huizen te situeren. Maar met een geofysische bodemonderzoek door middel van een grondradar, uitgevoerd door Bureau Tijdlab, is nu vrij nauwkeurig in beeld gebracht waar de mensen in Leuven precies hebben gewoond. Deze informatie is gebruikt om het nieuwe informatiebord, dat verwijst naar het verdronken dorp, een extra dimensie te geven. Hierdoor komt een stukje historie weer tot leven. De huizen zijn met behulp van een 3D-model nagebouwd en daarvan is een weergave in 2D gemaakt. Buro Kloeg, gespecialiseerd in buitencommunicatie en informatiepanelen, etste de woningen in het glazen paneel, zodat de huizen op de juiste plekken te zien zijn in de waai. Onder de doorkijk staat de informatie over het verdronken dorp.
Wandelen met de hond
Antoinette Elfrink woont vlakbij de plek waar het informatiebord staat. "Ik ben blij dat het bord nu duidelijk laat zien waar het verdronken dorp precies heeft gelegen. Het oude bord stond eigenlijk aan de verkeerde kant en dat was verwarrend. Ik wandel vaak met de hond over de dijk en kijk dan uit op de Jezuïetenwaai. Ik geniet van de natuur daar, met in mijn achterhoofd het verhaal van de mensen die Leuven moesten verlaten vanwege het water."
